Zlewnią nazywamy obszar, z którego wody spływają do zbiornika. Do najczęściej występujących typów zlewni można zaliczyć obszary leśne, pola, łąki oraz tereny zurbanizowane. Każdy z tych typów zlewni zupełnie inaczej wpływa na funkcjonowanie oraz stan ekologiczny zbiornika. W przypadku Jeziora Zbąszyńskiego mamy do czynienia z występowaniem wszystkich wymienionych typów zlewni.
Las (Fot. M. Gawlak) Na północnym brzegu zbiornika leży miasto Zbąszyń, liczące około siedmiu tysięcy mieszkańców. W ciągu kilku ostatnich lat miasto to zostało skanalizowane niemal w stu procentach, przebudowano oczyszczalnię ścieków oraz wybudowano nowoczesne wysypisko odpadów komunalnych, które w związku z reformą gospodarowania odpadami zostało zamknięte. Inwestycje te z całą pewnością wpływają na zmniejszenie zanieczyszczenia wód jeziora. Na zachodnim brzegu znajduje się wieś Nądnia, na południu Nowa Wieś Zbąska i Nowa Wieś Zamek, na wschodzie zaś wieś Perzyny i Przyprostynia. W ostatnich latach prowadzona jest systematyczna kanalizacja miejscowości położonych wokół zbiornika co z całą pewnością przyczyni się do zmniejszenia ładunku biogenów dopływających do wód jeziora, a to z kolei powinno poprawić stan całego ekosystemu.
Zlewnia Jeziora Zbąszyńskiego ma wyraźnie charakter rolniczo-leśny. Czterdzieści osiem procent powierzchni gminy Zbąszyń stanowią lasy i grunty leśne, trzydzieści osiem procent zaś to użytki rolne. Zlewnia bezpośrednia zdominowana jest przez bory sosnowe (głównie w południowej i wschodniej części zbiornika) oraz przez pola uprawne. Można się więc spodziewać, że do jeziora będą dostawać się duże ilości azotu pochodzące z nawozów sztucznych. Wzdłuż północnego brzegu jeziora ciągną się bogate złoża torfu i wapna, które przez kilkanaście lat były eksploatowane. Dziś tereny pokopalnianie zostały zrekultywowane poprzez utworzenie stawów użytkowanych rekreacyjnie. Często niedoceniany wpływ na jakość wody w jeziorach mają gleby znajdujące się w zlewni. Gleby wokół Jeziora Zbąszyńskiego można podzielić na grunty orne i użytki zielone. Wśród tych pierwszych dominują gleby V oraz VI klasy bonitacyjnej, wśród użytków zielonych dominują natomiast gleby klasy IV i V.
| Klasa bonitacyjna | Grunty orne [%] | Użytki zielone [%] |
|---|---|---|
| IV | 5 | 55 |
| V | 45 | 40 |
| VI | 50 | 5 |
Gleby klasy IV są zazwyczaj mało przewiewne, mało przepuszczalne i zimne. W odpowiednich warunkach na glebach tych można uzyskać wysokie plony pszenicy i koniczyny. Gleby klasy V są glebami mało żyznymi, słabo urodzajnymi i ubogimi w materię organiczną. Są albo zbyt lekkie i suche, albo zbyt mokre, nie nadające się do melioracji. Najgorszymi pod względem użyteczności są gleby klasy VI. Ponieważ są zbyt suche lub zbyt mokre, nadają się przede wszystkim pod zalesienie. Ze względu na słabą jakość gleb w zlewni bezpośredniej, wśród upraw dominują zboża (żyto, pszenica, owies). Można się również spodziewać, iż w tej sytuacji rolnicy będą bardzo silnie nawozić swe pola, co oczywiście niekorzystnie odbija się na czystości wód jeziora. Nawozy sztuczne bowiem wraz z wodami opadowymi będą spływały do zbiornika. Szczególnie ważne w tym kontekście jest prawidłowe stosowanie nawozów przez rolników a przede wszystkim stosowanie precyzyjnych dawek oraz przestrzegania terminów ich stosowania. Nie należy bowiem nawozów sztucznych stosować na przesuszoną glebę oraz przed deszczem. W obu przypadkach będziemy obserwować zwiększy spływ nawozów do zbiornika.
Wersja pdf – Zlewnia
Opracował: dr Tomasz Kałuski
Opiniował: dr hab. Mariusz Pełechaty (prof. nadzw.)
